Kilka lat przed niemiecką i sowiecką agresją na Polskę we wrześniu 1939 roku, w Wytwórni Radiotechnicznej AVA zamówienie na projekt konspiracyjnej radiostacji złożył Oddział II Sztabu Głównego Wojska Polskiego, którego zadaniem było prowadzenie działań specjalnych, m.in. wywiadowczych (w tym radiowywiadowczych), kontrwywiadowczych (w tym radiokontrwywiadowczych), dywersyjnych oraz kryptologicznych.
Radiostacja konstrukcji inż. Tadeusza Heftmana
nazywana potocznie „pipsztokiem”
Kierownikiem technicznym oraz głównym inżynierem Wytwórni Radiotechnicznej AVA był inż. Tadeusz Heftman. Jeszcze przed wybuchem wojny skonstruował unikalny prototyp konspiracyjnej radiostacji. Od wydawanych podczas pracy odgłosów (pi, pi, pi) potocznie nazywano ją „pipsztokiem”. Przed wkroczeniem Niemców do Warszawy inż. Tadeusz Heftman ewakuował się z jednym egzemplarzem prototypu „pipsztoka” do Francji. Niezwłocznie przystąpił tam do przestawienia prototypu na francuskie części. Zanim jednak ukończył swoją pracę, Francja skapitulowała.
Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii, w drugiej połowie 1940 roku przy Ośrodku Radio Sztabu Naczelnego Wodza w Stanmore (pod Londynem, obecnie dzielnica Londynu) uruchomiono Polskie Wojskowe Warsztaty Radiowe (właściwie Polskie Wojskowe Warsztaty Radiotechniczne). Początkowo ośrodek działał jako wsparcie techniczne Ośrodka Radio Sztabu Naczelnego Wodza. Kierownikiem PWWR został urzędnik cywilny, inżynier Tadeusz Heftman, jego zastępcą radioamator krótkofalowiec sierż. Stefan Włodarczyk. W ośrodku kilkudziesięciu polskich żołnierzy pracowało przy produkcji konspiracyjnych radiostacji nadawczo odbiorczych konstrukcji inż. Tadeusza Heftmana.
29 kwietnia 1943 w hotelu „Rubens” w Londynie, będącym siedzibą Sztabu Naczelnego Wodza, miała miejsce tajna, polsko – brytyjska konferencja, podczas której przedstawiciele polskich i brytyjskich służb specjalnych (Special Operations Executive, SOE) uzgodnili zasady współpracy. Odtąd aż do końca wojny PWWR był tajnym ośrodkiem polsko – brytyjskim, produkującym konspiracyjne radiostacje zrzutowe dla polskich Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej oraz m.in. dla brytyjskich, amerykańskich i francuskich służb specjalnych.
„Pipsztok” nazywany był przez Brytyjczyków „polish spy radio”, zyskał opinię najlepszej konspiracyjnej radiostacji na świecie!
więcej informacji – na stronie Instytutu Heftmana
Zobacz:
- „Pipsztok” widok 3D – Polish radio station used by the Cichociemni – zobacz stronę
- Muzeum II Wojny Światowej – Radiostacja AP-5 – zobacz stronę
- Zbigniew S. Siemaszko – Pipsztoki, w: Instytut Literacki Paryż, Zeszyty Historyczne 98, 1991 s. 37-56- plik pdf
- Ryszard M. Zając – Zapomniany konstruktor “pipsztoków”, w: Biuletyn Informacyjny AK nr 05 (409), maj 2024, s. 34-37 – plik pdf
- Instrukcja radiostacji AP-5, oryginał w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu, na stronie elitadywersji.org